فرود بازي مرگ
گيره كوچكي كه در دست گرفته ايد محكم به نظر مي رسد ، ولي تا روي آن بلند مي شويد ناگهان كنده مي شود . تكه هاي سنگ به زانوان لرزانتان بر مي خورد . با چشماني از حدقه درآمده به رشته سيمي كه در حال بيرون آمدن از شكاف است نگاه مي كنيد . اوضاع خوب نيست . . . آيا اگر كنده شود خواهيد مرد ؟
بيشتر سنگنوردان بر اثر اشتباه‌هاي ساده و اجتناب ناپذير دچار حادثه مي شوند . » اميلو كاميچي « ( نخستين صعود بر جبهه شمالي سيما گرانده ) ضمن صعودي آموزشي و كوتاه كشته شد . مرگ او هنگام فرود رخ داد . » گروازوتي « ( سنگنوردي كه افتخار بسياري از نخستين صعودها بر آلپ از آن اوست ) در تلاش روي » برج گروازوتي « در 1946 دچار سرنوشتي همانند شد . طوفان ، گروه را وادار به عقب نشيني كرد و گروازوتي ضمن تلاش براي آزاد كردن طنابي كه گير كرده بود ، به اعماق فرو افتاد ... فهرست سنگنوردان برجسته اي كه ضمن فرود جان خود را از دست داده اند بلند است .
علتها را كجا بايد جست ؟ دلايل آن كدام است ؟ - فرود يا طبق برنامه است ( مثلا پس از صعودپيروزمندانه يك مسير ) يا نوعي عقب نشيني است كه در نتيجه هواي بد ، دشواريهاي پيش بيني نشده يا حوادث ضرورت مي يابد . در مورد دوم ، خطرها آشكارند ، زيرا عقب نشيني در شرايط دشوار صورت مي پذيرد ، در اين شرايط است كه تنشهاي جسمي و رواني سنگنورد هنگام برگشت به سرعت افزايش مي يابد ، در عقب نشيني ناشي از دشواري مسير ، نيروي سنگنورد پيشاپيش مصرف شده است و واماندگي او مي تواند منجر كاهش تمركز و بي مبالاتي در كار با طناب شود كه پيامدهاي مرگباري دارد . كساني كه عقب نشيني با يك همنورد زخمي ( امداد ) و يا ناشي را تجربه كرده اند دشواريهاي اين كار را خوب مي دانند .
فرود برنامه ريزي شده خطرهاي ديگري دارد . هنگامي كه مسيري دشوار را به پايان مي رسانيد از اين صعود پيروزمندانه خسته ولي خشنود هستيد . پس آن » كوشش دروني « سست ، موج سرخوشي باعث ناديده گرفتن بخشهاي خطرناك فرود مي شود ، (( كار تمام شد ، فرود مثل آب خوردن است ! )) و به سرعت فرود مي آييد ، درحالي كه كنترل كارگاه را فراموش كرده ايد و براي نصب » خود حمايت « نيز به خودتان زحمت نداده ايد .
خطاهاي زيادي مي تواند سربزند و هنگام آويزان بودن به طناب فرود ،زمان مناسبي براي جبران اين خطاها نيست ! فرود به منزله روشي براي پايين آمدن ، روز به روز رايجتر مي شود . در صعودهاي آزاد ، سنگنورد كه حداقل تجهيزات را با خود دارد غالبا به سمت پايين مسير فرود مي آيد تا كفشهاي راحت خود را بپوشد .
دوره فرودهاي دولفر ( كلاسيك ) و به همراه داغ شدن نشيمن شلوار و اثر لغزش طناب روي گردن و لباس به سر آمده است . در روشهاي كهنه فرود ، اثر ترمز كننده ناشي از اصطكاك طناب و بدن بود كه در برخي شرايط نامساعد منجر به سوختگي پوست و لباس مي شد . با كاربرد ابزار فرود تازه ( هشت فرود ، ريورسو ، گري گري ،اي تي سي ، تيوبر ،پيرانا و ... ) اين مالش تنها در جايي كه طناب از ميان ترمز فرود مي گذرد پديد مي آيد و بدين ترتيب خطر سوختگي بدن برطرف و جايش را به داغ شدن ابزار و در فرودهاي غير مقولانه و ضرب العجلي نتيجتا باعث سوختن طناب ميگردد . ابزار فرود جديد علاوه بر راحتي بيشتر ، از نظر ايمني نيز در خور توجه اند زيرا :
- سرعت فرود به آساني كنترل مي شود .
- اگر از خود حمايت ( تسمه كوتاه پروسيك يا ابزار مخصوص نظير شانت و . . . ) و يا روشهاي قفل ابزار فرود استفاده شود ، مي توان هردو دست را رها كرد .
- ترتيب دادن حمايت آسانتر است ( ابزارهاي فرود معمولا ابزارهاي حمايت كننده هم هستند مانند » ريورسو « ساخت كمپاني پتزل فرانسه كه تنها ابزار حمايت دونفر در يك آن است ) .
- فرودهاي اريب دشواري كمتري دارد .
- كاربرد نادرست ابزار ، در عمل ناممكن است .
سه سنگنورد كه روي ديواره » نوز « كار مي كردند ، بر اثر كنده شدن كارگاه فرود كشته شدند . من به شخصه با اين مورد روبرو شده ام ( كارگاهي متشكل از 2 ميخ ناوداني كه به يكباره از ريشه در آمد ) . گارگاه يا طبيعي است يا مصنوعي و ساخته دست انسان ، كارگاه فرود مطمئن مي تواند يكي از اينها باشد :
1- يك رول بولت سيمان شده مستحكم ( كه توپ هم آنرا تكان ندهد ) .
2- تيزي يا برجك سنگي تو پر و محكم ( با انداختن تسمه بدور آن ) .
3- يك درخت ريشه دار قابل اعتماد .
4- ميخي كه خودتان به خوبي در يك شكاف يا سوراخ محكم كوبيده باشيد كه تحت هيچ امكاني تكان نخورد و گنجايش وزن شما را داشته باشد ( نه مثل ما كه از ميخ هاي كوبيده شده ديگران استفاده كرديم و نزديك بود غزل خداحافظي مان را بخوانيم ) .
5- كارگاه معروف به رول و زنجير ( كارگاه هايي با استفاده از پيچ و رول مانند كارگاه مسوم به پروانه و . . . ) .
به رول بولتها چشم بسته اعتماد نكنيد و اگر كارگاه 100% قابل اعتماد نيست آن را تقويت كنيد حتي اگر مستلزم جا گذاشتن يك ابزار گرانبها باشد ( جا گذاشتن يك » فرند « ، »كيل « يا نمونه اي از اين وسايل گران شايد دلتان را بسوزاند ، با اينكه رسم بين سنگنوردان اينست كه حدالمقدور ابزارتان را جا نگذاريد كه نشان از عدم تسلط بر كار شما را دارد . اما جانتان بيشتر از اينها مي ارزد . خوب شايد كسي بعد از شما آنرا پيدا كرد و بدردش هم خورد مثل من كه عادت دارم در مسيرهاي مناطق شمال كشور فسيل ابزارهايي را جمع كنم كه بعلت عدم تعادل ذهني سنگنوردان تازه كار پولدار ! ! ! روي ديواره ناشيانه جا گذاشته شده اند ) . روش درست برقراري حمايت و احداث كارگاه را حتما ياد بگيريد و احداث كارگاهها را به افراد فني بسپاريد خصوصا احداث كارگاههاي دائم مثل رول و بولتها كه بايد به فن رول كوبي كاملا تسلط داشته و نيز از نحوه احداث آن كاملا مطلع و جنس سنگ را بشناسيد . ( پس كار هر كسي نيست ) . (( رول كوبي جزو طرح درس كلاسهاي مربيگري درجه بالا ( 2 و 1 ) است براي ياد گرفتن آن بايد واقعا سنگنورد باشيد )) .
براي سنگنورد شدن حتما بايد مراحل آموزشي را طي كنيد ( هيچكس از بدو تولد سنگنورد فني نبوده است كه شما دومين نفرش باشيد . مطالعه و فيلم ديدن شايد در تكنيك شما تاثير داشته باشد اما سنگنوردي بعلت گستردگي وسايل ، ابزارآلات ، محيطهاي متفاوت و ناشناخته و متد مختلفش يك ورزش كاملا فني است و مبادرت به اين ورزش فني مستلزم يادگيري فنون آنست در غير اينصورت اصلا سراغش نرويد . حدالمقدور سعي كنيد اين ورزش را همراه افراد فني انجام دهيد و تا زماني كه حسابي خبره نشده ايد ( با اينكه خطر براي خبره ها هم وجود دارد ) دست به صعود ديواره هاي بلند ومسيرهاي فني نزنيد . حد اقل اينكه اگر در مسيري مشكل گير افتاديد ديگر دست وپايتان به لرزه نمي افتد و برايتان اين شرايط كمتر رخ خواهد داد كه از كرده خويش پشيمان شويد البته اين را فراموش نكنيد كه نترس بودن خوب است اما تا جايي كه ترس به حماقت منجر نشود .
جيم مدسن ، نخستين سنگنورد فني كشته شده در ديواره زيبا ، وحشي و بلند » ال كاپيتان / كشور امريكا « بر اثر سقوط از انتهاي طناب جان خود را از دست داد ( بايد اين تجربه را متذكر شوم كه تا بوده و بوده اكثر سنگنوردان فني دنيا در مسيرهاي ساده مرده اند شايد بعلت يك جو غرور انگيز كاذب همه چيز را ساده گرفته اند به هر حال هميشه يادتان باشد در همه جا نصب » خود حمايت « يعني ادامه زندگي . )
هر عضو گروه بايد دائما و بطور تمام وقت و مطمئن حمايت شود ، چگونگي » خود حمايت « بستگي به موقعيت فرد و روش فرود او دارد ، استفاده از گره هاي پروسيك ايمن ترين روش است ( يك طنابچه پروسيك را زير و يا بالا ابزار فرود به طناب مي بنديم و سر ديگر آن را به صندلي ( هارنس ) وصل مي كنيم ، گره را اگر پايين بزنيم فشار كمتر مي شود و حتي پس از تحميل وزن نيز بخوبي باز مي شود اما بايد مراقب باشيد تا گره درون ابزارتان نرود چراكه فاجعه به بار مي آورد) .
سقوط از ته طناب آنقدر احمقانه است كه شايد فكر كنيد هرگز براي شما رخ نمي دهد و درست به همين دليل است كه اتفاق مي افتد ، هيچ كس مسيرهاي ناشناخته را با متر اندازه نگرفته است . در بالاي يك پرتگاه موقع طناب ريختن به پائين هيچوقت نمي توانديد حدس بزنيد كه ته طناب روي زمين است يا هوا . فقط در مسيرهاي كنترل شده و گشايش يافته قبلي است كه شما با آگاهي از مقدار طنابي كه پايينتر از شما باقي مانده و فاصله اي كه با كارگاه بعدي داريد مي توانيد از اين پيشامد جلوگيري كنيد باز هم اين دليل نمي شود كه ته طنابتان را گره نزنيد . در غير اينصورت اگر شك داريد و نمي توانيد كارگاه بعدي را ببينيد ، نخستين نفر را با يك دست » يومار « پايين بفرستيد ،اگر او به ته طناب نزديك شود و هنوز كارگاهي در دسترس نباشد مي تواند به كمك يومار بالا بيايد ( البته رفتن به اينگونه مناطق ناشناخته مثل آبشارها و دره ها همراه داشتن وسايلي همچون يومار و چند طول طناب واجب الوجوب است ) . همواره پيش از يومار زدن ته طناب را به خودتان گره بزنيد و پس از هر 10 متر صعود يك گره هشت بزنيد و به صندلي ( هارنس ) خود وصل كنيد و گره قبلي را باز كنيد ، يومارها را بوسيله طنابچه هاي باريك به خودتان وصل كنيد كه اگر از دستان در رفت به پايين پرتاب نشود .
اگر با دو طول طناب استاندارد ( 50 متر امكان فرود دارد ) فرود مي رويد مراقب باشيد كه طول هر دو طناب يكسان باشد ، گره زدن انتهاي طناب باعث مي شود تا هنگام عدم تعادل و كنترل گره ها از درون ابزار فرود رد نشوند و سقوط نكنيد . روش ديگر اينست كه در 2 طول طناب فرود پس از گره زده انتها طنابها يك » اسلينگ « را از بالاي ابزار فرود به يكي از طنابها بياندازيم . تا در صورت حادثه حداقل به انتهاي طناب آويزان شويم . اگر سرگرم فرود اكتشافي يا تميز كردن مسير هستيد سه متر مانده به انتهاي طناب توقف كنيد ، تصور نكنيد كه مي توانيد تا ته طناب پايين برويد و باگرفتن انتهاي آن ، خود را نگه داريد . اين خيال باطلي است .
مشكل بعدي پاره شدن طناب است ، طنابهاي نو هرگز پاره نمي شوند بلكه بريده مي شوند ( به استاندارد استفاده از طناب و عمر مفيد آن در بروشور همراه طناب موقع خريد آن حتما توجه كنيد . اما روي هم رفته عمر مفيد يك طناب بطور نرمال » اگرهفته اي يكبار مورد استفاده قرار گيرد « و خوردگي هم نداشته باشد بين 2/5 تا 3 سال است و عمر طناب بدون استفاده ( آكبند ) پس از پنج سال پايان مي يابد ) . هنگامي كه طناب را پرتاب مي كنيد به نقاط اتصالش بر روي سنگ دقت كنيد ، بر روي تيزي و حتي شاخه هاي درختان نباشد هرگونه تيزي را بايد با پارچه بپوشانيد تا طنابتان بريده نشود ( ابزاري براي اين منظور كمپاني پتزل فرانسه توليد كرده است كه مي توانيد جهت اطلاع از آن به كاتالوگ و يا سايت آن مراجعه كنيد )
وضع بدن هنگام فرود :
1- پاها را جدا از هم نگه داريد ( به اندازه عرض شانه ) تا پايداري و توازن شما افزايش يابد .
2- به سمت خارج متمايل شويد ( برخلاف دست ترمز ) تا ديد بهتري داشته باشيد ، با دست ديگر گره پروسيك را به سمت پايين هدايت كنيد . ( اگر گره پروسيك بالا باشد و آنرا فراموش كنيد فرودتان قفل مي شود و براي آزاد سازي آن بايد بر روي طناب اصلي كمي سوار شده تا گره شل شود و بتوانيد آزادش كنيد . اگر هم پايين ابزار باشد كه در صورت فراموشي گره درون ابزار ميرود ( و حسابي كلافته تان ميكند ) و براي آزاد سازي آن بايد به وسيله يك گره پروسيك ديگر بر بالاي طناب سوار شده تا ابزارتان را بتوانيد آزاد و مجددا بكار بگيريد )
3- ابزار فرود را كمي بالاتر از مركز گرانش بدن به صندلي وصل كنيد (بوسيله يك تسمه اسلينگ كوتاه كه زياد هم دور از دسترس نباشد ) زيرا اگر خيلي پايين باشد احتمال وارونه شدن يا نوسان وجود دارد ، به ويژه اگر كوله پشتي داشته باشيد .
4- اگر بدن بسيار بالا و نزديك به ديواره باشد ديد كاهش مي يابد و فرود از كلاهك زشت و ناشايانه مي شود ( حفظ استيل فرود) .
5- ابزار فرود را فقط به كمك كارابين پيچ به صندلي متصل كنيد .
6- دست ترمز فرود ( دستي كه قسمت آزاد طناب را گرفته ) را هيچگاه آزاد نكنيد مگر هنگامي كه عمل فرود قفل شده است .
7- هيچگاه موقع فرود به كارگاه شك وارد نكنيد و آرام و يكنواخت فرود برويد . ( روش فرود در فيلمهاي اكشن را كه آكتور سينما پايش را بارها به ديواره مي كوبد و پايين مي رود بكلي فراموش كنيد ) .
كليه موارد فرود را قبل از آغاز آن در ذهنتان مرور كنيد . كارگاه ، اتصالات ، ابزار ، گره ها ،و در نهايت سيستم بايد بدون نقص باشد . پيروز باشيد .
